شرایط ضمن عقد، شروطی است که زوج و زوجه با جاری شدن عقد، آن را می پذیرند. برخی از این شروط به صورت از پیش تعیین شده و برخی بصورت اضافه و توافقی قابلیت اضافه شدن به عقدنامه را دارند. از این رو دانستن این شرایط از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ولی نکته مهم این است که زوج یا زوجه اختیار دارند هر یک از این شروط را که با آن موافق نیستند، امضا نکنند! که این هم شرایطی دارد.

نپذیرفتن شروط ضمن عقد ازدواج که از پیش در عقدنامه ذکر شده است:

برای پذیرش تمام موارد شروط ضمن عقد در سند ازدواج از طرف زوجین الزامی وجود ندارد. زوجین می‌توانند هر شرطی که قبول دارند را امضا نمایند. ولی سوالی که در این مورد وجود دارد این است که اگر زوج شروط ضمن عقد را امضا نکند، آیا برای زن امکان طلاق وجود ندارد؟

در پاسخ باید بگوییم امکان طلاق از سمت زوجه وجود دارد. زیرا طبق ماده 1130 قانون مدنی، در صورت عسر و حرج زوجه می‌تواند تقاضای طلاق نماید. مصادیق عسر و حرج که زوجه براساس آن می‌تواند درخواست طلاق کند در قانون بیان شده است. در صورتیکه در دادگاه خانواده عسر و حرج زوجه ثابت شود، حکم طلاق زن صادر می‌شود. عسر و حرج به معنی این است که وضعیت زندگی زناشویی برای زن غیرقابل تحمل و دشوار است. مصادیق عسر و حرج برای درخواست طلاق زوجه شامل اعتیاد مرد، ترک زندگی زناشویی مرد، مبتلاشدن مرد به بیماری ناعلاج، محکومیت قطعی مرد که باعث مشقت و سختی زوجه برای ادامه زندگی خانوادگی است. در این مورد نیاز نیست که مرد به طلاق دادن زوجه رضایت دهد. بعد از اثبات عسر و حرج توسط دادگاه خانواده، حکم طلاق صادر می‌ شود.
پس باید بگوییم نپذیرفتن هر یک از شرایط ضمن عقد، در اصل قضیه تفاوتی ایجاد نمی کند. تنها فرق آن، مسیر جاری کردن شروط ضمن عقد است. درحالتی که شروط ضمن عقد پذیرفته نشود، زوجه با مسائل و مشکلات بیشتری برای احقاق حقوق خود روبرو خواهد شد.

 

شروط ضمن عقد (که بصورت پیش فرض در عقدنامه ذکر شده است)

الف – ضمن عقد نکاح زوج شرط نمود هرگاه طلاق بنا به درخواست زوجه نباشد و طبق تشخیص دادگاه تقاضای طلاق ناشی از تخلّف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار وی نبوده زوج موظف است تا نصف دارائی موجود خود را که در ایام زناشوئی با او بدست آورده یا معادل آنرا طبق نظر دادگاه، بصورت بلاعوض به زوجه منتقل نماید.
توضیح : از این شرط به نام “تصنیف اموال و دارایی مرد” یاد می شود. یعنی اگر مرد درخواست طلاق بدهد و دلیل موجهی نداشته باشد، باید نصف اموالی که بعد از تاریخ عقد به دست آورده را به زن منتقل کند.

ب- ضمن عقد نکاح، زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر داد که در موارد مشروحه زیر با رجوع به دادگاه و اخذ مجوز از دادگاه پس از انتخاب نوع طلاق خود را مطلقه نماید و نیز به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر داد تا در صورت بذل از طرف او قبول بذل نماید.
توضیح : از این شروط 12 گانه ضمن عقد، به “شرایط 12 گانه ی طلاق” نیز یاد می کنند. زیرا با اثبات یکی از موارد زیر، زن می تواند بصورت غیابی حکم طلاق را از دادگاه خانواده بگیرد.
موارد مشروحه عبارتند از :

1. استنکاف شوهر از دادن نفقه زن به مدت 6 ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام او به تادیه نفقه و همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجب زن را به مدت 6 ماه وفا نکند و اجبار او به ایفاءهم ممکن نباشد.
2. سوء رفتار و یا سوء معاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیر قابل تحمل نماید.
3. ابتلاء زوج به امراض صعب العلاج به نحوی که دوام زناشوئی برای زوجه مخاطره آمیز باشد.
4. جنون زوج در مواردی که فسخ نکاح شرعا ممکن نباشد.
5. عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح منافی با مصالح خانواده و حیثیت زوجه باشد.
6. محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات 5 سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی که بر اثر عجز از پرداخت منجر به 5 سال بازداشت شود یا به حبس و جزای نقدی که مجموعا منتهی به 5 سال یا بیشتر بازداشت شود و حکم مجازات درحال اجرا ء باشد.
7. ابتلاء زوج به هرگونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل آورد وادامه زندگی برای زوجه دشوار باشد.
8. زوج زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترک کند تشخیص ترک زندگی خانوادگی و تشخیص عذر موجه با دادگاه است و یا 6 ماه متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت نماید.
9. محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب جرم و اجراء هر گونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب جرمی که مغایر باحیثیت خانوادگی و شئون زوجه باشد تشخیص اینکه مجازات مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی است با توجه به وضع و موقعیت زوجه و عرف و موازین دیگر با دادگاه است.
10. در صورتی که پس از گذشت 5 سال زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن و یا عوارض جسمی دیگر زوج صاحب فرزند نشود.
11. در صورتی که زوج مفقودالاثر شود و ظرف 6 ماه پس از مراجه زوجه به دادگاه پیدا نشود.
12. زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اختیار کند یا به تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت ننماید.

سایر شروط قابل درج در عقدنامه ازدواج

براساس ماده 1119 قانون مدنی زوجین می توانند شروطی که خلاف ذات عقد است، وضع نمایند. لذا برخی از آنها علاوه بر شروط ضمن عقد شرایط دیگری را در بخش توضیحات عقدنامه اضافه می کنند. از رایج ترین شرایط ضمن عقد می توان به موارد زیر اشاره کرد :

شرط تحصیل زوجه:

با این شرط مرد به زوجه اجازه تحصیل می‌دهد. این شرط می تواند شامل محل و درجه تحصیل زوجه باشد. یعنی زن تا چه مقطعی و در چه شهری می تواند تحصیل کند.

شرط اشتغال زوجه:

یعنی مرد به زن اجازه کار کردن بیرون از خانه را بدهد. البته برطبق قوانین در صورتیکه اشتغال زن برخلاف مصالح و حیثیت خانوادگی مرد یا زن نباشد، مرد نمی‌تواند زوجه را از اشتغال منع نماید. ولی به علت اینکه در مورد این شرط تفسیر‌های مختلفی وجود دارد، با این حال بهتر است در سند ازدواج شرط اشتغال زوجه قید شود.

شرط اجازه خروج از کشور به زوجه:

برطبق قانون، زوجه با اجازه همسر خود می‌تواند از کشور خارج شود. در نتیجه بهتر است شرط وکالت در خروج از کشور به زوجه در سند ازدواج قید شود.

شرط تقسیم دارایی زوج بعد از طلاق:

با نوشتن این شرط در سند ازدواج، مرد متعهد می شود نصف دارایی دوران زندگی زناشویی را بعد از طلاق به زوجه انقال دهد. همانطور که می دانید این مورد در عقدنامه های اروپایی بصورت پیش فرض وجود دارد.

شرط حضانت فرزند بعد از طلاق:

با نوشتن این شرط، مرد حضانت فرزند را بعد از طلاق به زن واگذار خواهد کرد.

شرط دادن حق طلاق به زوجه:

با درج این شرط مرد به زن وکالت مطلق، دائم و بلاعزل در هر شرایط و زمان برای طلاق واگذار می‌کند.